Przez stulecia naukowcy debatowali nad wczesnymi etapami kolonizacji ziemi przez rośliny, a teraz przełomowe odkrycie sugeruje nieoczekiwanego sojusznika: porosty. Nowe badania potwierdzają, że tajemniczy okaz skamieliny, Spongiophyton, to starożytny porost, który rozkwitł około 410 milionów lat temu, prawdopodobnie przygotowując grunt pod rozkwit roślin naczyniowych – przodków współczesnych drzew i kwiatów. To obala wcześniejsze założenia, że porosty wyewoluowały po zadomowieniu się roślin lądowych.
Długa tajemnicza tajemnica Spongiofiton
Przed lasami i preriami we wczesnych masach lądowych dominowały maty mikrobiologiczne. Rośliny naczyniowe, pierwsze złożone rośliny lądowe, dopiero zaczynały się pojawiać. Skamieniałości Spongiofitonu odnajdywane na całym świecie stanowią zagadkę dla paleontologów od ponad wieku. Czy była to wczesna wersja glonów, czy może coś zupełnie innego? Odpowiedź pozostawała nieuchwytna, ponieważ porosty, będące organizmami o miękkich ciałach, rzadko pozostawiają wyraźne skamieniałe ślady.
Dowody chemiczne ujawniają prawdę
Przełom nastąpił po przeanalizowaniu składu chemicznego materiału organicznego znajdującego się wewnątrz skamieniałości. Porosty stanowią symbiotyczne partnerstwo grzybów z glonami lub cyjanobakteriami. W przeciwieństwie do glonów, które mają ściany komórkowe, porosty zawierają chitynę – materiał występujący również w egzoszkieletach owadów – i ta chityna jest bogata w azot. Zespół badawczy z Uniwersytetu Harvarda odkrył spójny sygnał azotu w skamieniałościach Spongiophyton, co stanowi dowód na ich grzybową naturę. Dalsza analiza ujawniła rozgałęzione struktury charakterystyczne dla rosnących komórek grzybów (strzępki), ułatwiające identyfikację porostu.
Dlaczego to ma znaczenie: rola porostów we wczesnych ekosystemach
W tym odkryciu nie chodzi tylko o identyfikację starej skamieniałości; zmienia nasze rozumienie wczesnych ekosystemów lądowych. Porosty są pierwotnymi budowniczymi gleby, rozkładającymi skały i osady na podłoża bogate w składniki odżywcze. Wzrost roślin naczyniowych zależy od tych składników odżywczych, pompując je z ziemi w górę przez tkanki. Istniejące przed i obok wczesnych roślin porosty prawdopodobnie zwietrzały skały, ustabilizowały osady i stworzyły pierwsze proto-gleby, zasadniczo przygotowując krajobraz do ekspansji życia roślinnego.
„To poważna zmiana w naszym spojrzeniu na złożoność pierwszych kroków życia na lądzie” – mówi główny autor Bruno Becker-Kerber.
Pełniejsza historia życia na lądzie
Dzisiejsza chronologia sugeruje, że porosty wyewoluowały wkrótce po początkowym rozprzestrzenieniu się roślin naczyniowych (około 420 milionów lat temu) i na krótko przed pojawieniem się pierwszych lasów (około 390 milionów lat temu). Oznacza to, że historia życia przybywającego na ląd to nie tylko „historia roślin”; to opowieść o grzybach i roślinach, w której porosty odegrały kluczową, wcześniej niedocenianą rolę. Odkrycie podkreśla, że przejście do życia lądowego było złożoną interakcją między wieloma organizmami, a nie tylko roślinami.
