Związek ludzkości z chorobą jest znacznie starszy i bardziej fundamentalny niż zrozumienie traumy. Podczas gdy obrażenia fizyczne zawsze były widoczne i zrozumiałe – złamana kość w wyniku upadku, rana od broni – choroba pojawia się jako niewidzialna siła, której nie można natychmiast zrozumieć. Ta nieprzewidywalność chorób głęboko ukształtowała nie tylko nasze praktyki medyczne, ale także nasze przekonania, lęki, a nawet trajektorię naszej kultury.
Ciało jak rozdroże
W przypadku naszego zdrowia rzadko zastanawiamy się, jak głęboko nasz stan fizyczny wpływa na nasze myśli i emocje. Ale kiedy choroba atakuje, wszystko się zmienia. Starożytny epos o Gilgameszu doskonale to ilustruje: życie wojownika zostaje pogrążone w chaosie, gdy jego towarzysz Enkidu zachoruje. Podobnie biblijny Hiob traci wszystko – bogactwo, rodzinę, zdrowie – gdy nadchodzi katastrofa, ukazując chorobę jako okrutne lustro odbijające najbardziej podstawowe ludzkie pytanie: dlaczego wszystko rozpada się bez ostrzeżenia?
Od bogów do mikrobów: ewoluujący pryzmatyzm
Nasze próby wyjaśnienia chorób zawsze wpływały na nasze postrzeganie świata. Wobec braku wiedzy naukowej ludzie zwrócili się o odpowiedzi do bóstw. Wiara w brak równowagi płynów ustrojowych doprowadziła do obsesji na punkcie symetrii i porządku. Odkrycie zarazków dało początek kulturze antyseptycznej – definiowanej przez segregację, materiały jednorazowe i obsesyjną higienę.
Dziś, gdy wirusy po raz kolejny kwestionują nasze poczucie kontroli, obserwujemy odrodzenie zachowań opartych na strachu: zamknięte granice, brak zaufania do nauki i poleganie na niesprawdzonych środkach zaradczych. Przeszłość nie znika; utrzymują się przestarzałe przekonania, objawiające się sprzecznościami, takimi jak rodzice ostrzegający dzieci, że mokre włosy przeziębiają się pomimo zrozumienia przyczyny wirusowej.
Uraz a choroba: zasadnicza różnica
Kluczem jest rozróżnienie pomiędzy urazem a chorobą. Uraz, czy to od mamuta, czy od kuli, ma jasną przyczynę. Wczesne teksty medyczne, takie jak papirus egipski, ukazują zaskakująco pragmatyczne rozumienie traumy. Kiedy jednak rany nie goiły się lub choroba atakowała bez widocznego źródła, starożytni lekarze uciekali się do wyjaśnień nadprzyrodzonych, wzywając bogów, aby wypędzili „wrogie siły”.
Choroba jako siła determinująca
Nieprzewidywalność choroby w przeciwieństwie do przejrzystości traumy jest decydującą siłą kształtującą ludzkie myślenie. Chociaż zawsze możemy powiązać złamanie kości z upadkiem, gorączka może uderzyć bez ostrzeżenia, pozostawiając nas w poszukiwaniu wyjaśnienia. To ciągła obecność choroby, a nie tylko urazu, kształtuje nasze podejście do rzeczywistości.
Zasadniczo nasze zrozumienie choroby nie jest po prostu kwestią postępu medycznego; to soczewka, przez którą interpretujemy świat i nasze ewoluujące próby kontrolowania go.
